Sơn La: Cải tạo, phục hồi, phát triển chè Tà Xùa

Nguồn tin: Báo Sơn La, 24/08/2010
Ngày cập nhật: 25/8/2010

Nhắc đến Bắc Yên, nhiều người nhớ ngay đến những đặc sản nổi tiếng như táo sơn tra, chè Tà Xùa. Đặc biệt, chè Tà Xùa từ những năm của thập niên 90 của thế kỷ trước, đã có tiếng trong và ngoài tỉnh Sơn La. Có thời điểm một kg chè Tà Xùa có giá từ 300 đến 400 nghìn đồng.

Mặc dù đang là những ngày tháng 8, nhưng con đường lên Tà Xùa được bao phủ bởi lớp sương mù dày đặc. Tà Xùa nằm ở độ cao 1.400 - 1500 m so với mặt nước biển, khí hậu trong lành, quanh năm sương mù bao phủ. Sở dĩ chất lượng chè Tà Xùa ngon có tiếng bởi cây chè được trồng ở vùng khí hậu mát mẻ, trong lành, đất và nước thích hợp. Dẫn chúng tôi đi thăm diện tích chè tại bản Chung Chinh, Chủ tịch UBND xã Mùa A Câu cho biết: Chè Tà Xùa đã nổi tiếng trong và ngoài tỉnh với búp trắng, cánh vàng. Nhấp ngụm nước chè, cảm giác đầu tiên là vị đắng chát sau đó dần chuyển sang ngọt. Nước chè có mầu nâu sẫm không xanh như chè Thái Nguyên, Mộc Châu. Một ấm chè nhỏ nhưng sau bốn, năm lần thêm nước, hương vị chè vẫn thơm, những búp chè nở bung ra như những cánh hoa... Cây chè được đưa vào trồng ở Tà Xùa từ thập niên 60, 70 của thế kỷ trước. Theo các nhà chuyên môn, giống chè shan trồng bằng hạt chỉ ngon khi trồng ở Tà Xùa, nhất là bản Chung Chinh, Mống Vàng còn trồng nơi khác thì không còn hương vị đặc trưng của nó. Thế nhưng, tận mắt chứng kiến những cây chè tại bản Chung Chinh, tôi không khỏi băn khoăn - Cây chè không được chăm sóc, ra rất nhiều quả, thân chè là chỗ mọc của cây địa y, rêu.

Pha ấm nước chè mời khách, Trưởng bản Chung Chinh, Mùa A Lo cho biết: Gia đình có 1,5 ha chè, cũng chỉ biết chờ đẻ nhánh rồi hái thôi, cũng không chăm bón, đốn cành bao giờ. Khi được hỏi sản lượng của 1,5 ha chè, ông cười: Cứ có là hái, được vài kg chè khô là có người đến mua hoặc mình mang xuống phố huyện bán, cũng chẳng tính sản lương được bao nhiêu? Ngay Chủ tịch UBND xã, ông Mùa A Câu, cũng không thể nắm chính xác sản lượng chè của xã. Việc chế biến chè bà con cũng làm thủ công và nhỏ lẻ, sao được cân nào bà con mang xuống phố huyện bán hoặc bán buôn cho các hộ kinh doanh.

Tà Xùa có 107 ha chè tập trung ở 5 bản Tà Xùa A, Tà Xùa C, Chung Chinh, Mống Vàng và Khe Cải. Hiện tại, những cây chè cổ thụ chỉ còn lại ở bản Mống Vàng, cao tầm 3 - 5 m, tán rộng, thân bạc phếch. Trao đổi với ông Phạm Quốc Tuyến, Bí thư Đảng ủy xã Tà Xùa, được biết: năm 2009, từ nguồn vốn 135, xã đã đầu tư 120 triệu đồng vào dự án hỗ trợ phát triển, chăm sóc, cải tạo cây chè bằng việc ươm giống, mua phân bón. Sắp tới, tiếp tục đầu tư 98 triệu đồng mua 35 máy sao chè cung cấp cho bà con.

Ông Lê Văn Kỳ, Trưởng phòng Nông nghiệp & PTNT huyện cho biết: Cũng có nhiều dự án trồng mới, mở rộng, cải tạo phát triển chè Tà Xùa, tập huấn kỹ thuật... nhưng hầu hết chưa mang lại hiệu quả thiết thực. Người dân chưa thiết tha với cây chè, khuyến nông hướng dẫn cách chăm bón, đốn cành, nhưng chỉ được một thời gian, bà con lại quay về phương pháp truyền thống, cây chè không được đốn cành, chăm sóc, chè ra quả, cây chè luôn trong tình trạng già cỗi, chất lượng và năng suất thấp.

Khi được hỏi hướng phát triển và cải tạo cây chè trong thời gian tới, ông Kỳ thông tin: Phòng Nông nghiệp & PTNT huyện đang trình dự án triển khai xây dựng mô hình thâm canh cải tạo cây chè, mỗi mô hình trị giá khoảng 50 triệu đồng/ha. Giao cho HTX Thiên Thịnh thực hiện để bà con học tập và làm theo. Điều cần nhất là người dân cần thay đổi tư duy áp dụng khoa học vào phát triển cây chè.

Tháng 4-2009, HTX Thiên Thịnh đi vào hoạt động để phát triển thương hiệu chè Tà Xùa, thu mua sản phẩm cho bà con. Ông Nguyễn Văn San, Chủ nhiệm HTX cho biết: với mong muốn đem lại thu nhập cho bà con, đồng thời giữ được giá trị cây chè Tà Xùa, HTX thu mua chè búp tươi của người dân với giá từ 5 - 8 nghìn đồng/kg, chè khô từ 120 nghìn - 150 nghìn đồng/kg. Đồng thời, sẵn sàng giúp đỡ bà con về kỹ thuật, vốn để phát triển chè, khi thu hoạch mới thu dần vốn. Nhưng bà con vẫn chưa mặn mà với cây chè. Vừa qua, HTX có ý định liên kết với Công ty chè Thái Nguyên xuất khẩu chè sang Nhật nhưng không thực hiện được vì sản lượng không đủ đáp ứng hợp đồng.

Cây chè là một trong những cây sẽ đem lại nguồn thu nhập cao cho bà con nơi đây nếu được chú trọng khâu thâm canh. Nhưng để thay đổi nhận thức, tập quán canh tác để cây chè trở thành cây tiềm năng giúp dân xóa đói giảm nghèo, rất cần sự vào cuộc của các ngành, các cấp và các doanh nghiệp.

Nguyễn Yến