Nông dân ĐBSCL đang bước vào thời vụ gieo sạ vụ lúa Đông xuân 2010 - 2011 với diện tích dự kiến khoảng 1,6 triệu ha. Theo khuyến cáo của ngành nông nghiệp, lịch thời vụ bắt đầu từ tháng 11-2010. Nhưng trong tháng 10, do giá lúa đang ở mức cao, nhiều nông dân ĐBSCL “xé rào” xuống giống hơn 200.000 ha lúa Đông xuân. Dự báo năm nay lũ nhỏ, nông dân sẽ đối diện sâu bệnh, kiệt nước. Nhu cầu phân bón tăng cao trong khi giá phân lại rục rịch tăng. Đó sẽ là những yếu tố bất lợi cho nông dân!

* Rút ngắn khoảng cách chênh lệch năng suất lúa

Những năm qua, nông dân ĐBSCL trúng mùa do tránh được rầy nâu và bệnh vàng lùn. Đây là bệnh “treo lơ lửng trên đầu” nông dân. Gieo sạ đồng loạt và đúng thời vụ rất quan trọng. Nếu chạy theo giá lúa, nông dân xuống giống không tuân thủ lịch thời vụ, năng suất lúa sẽ giảm và có nguy cơ bùng phát sâu rầy. Năm nay lũ nhỏ, có nơi gần như không có lũ. Theo ghi nhận của các nhà khoa học, có những điểm thấp hơn cùng kỳ 40 cm. Những yếu tố này gây bất lợi trong sản xuất. Lũ nhỏ phù sa ít, chất vi lượng giảm... Nông dân phải cân đối phân bón cho phù hợp. Tại một số xã giáp biên giới Campuchia của tỉnh An Giang đối diện với dịch chuột tràn sang do lũ thấp. Trong khi đó, tỉnh Kiên Giang tuy lũ chưa rút hẳn nhưng các huyện đang đối mặt với tình trạng thiếu nước ngọt. Vùng bán đảo Cà Mau xuất hiện tình trạng thiếu nước ngọt và nguy cơ nhiễm mặn cao. Tại Cà Mau, Kiên Giang có hơn 3.000 ha lúa chết do nhiễm mặn. Theo Hiệp hội Phân bón Việt Nam, vụ lúa Đông xuân ở ĐBSCL chỉ mới bắt đầu khởi động, nhưng giá phân bón các loại đã tăng bình quân từ 20% - 30%. Lượng phân bón sản xuất trong nước cũng không đủ cung ứng cho vụ Đông xuân, các doanh nghiệp cần thêm khoảng 150.000 - 200.000 tấn urê; 100.000 tấn DAP; 150.000 tấn kali và 150.000 tấn SA. Cục Trồng trọt (Bộ NN&PTNT) khuyến cáo nông dân cần cảnh giác khi mua phân bón, đề phòng phân giả dẫn đến thiệt hại về tiền và ảnh hưởng năng suất lúa.

Theo tổng kết của ngành nông nghiệp, năng suất lúa bình quân tại ĐBSCL đạt 5,5 tấn/ha. Đặc thù một số nơi như An Giang, nông dân thâm canh năng suất đạt 8 - 9 tấn/ha/vụ. Năng suất này không thua các nước tiên tiến. Song có một thực tế cần nhìn nhận, khoảng cách chênh lệch năng suất lúa trong vùng còn rất nhiều. Ví dụ, trong cùng một điều kiện sản xuất tương tự, nhưng có nông dân làm được 8 tấn, có nông dân chỉ đạt 5 tấn/ha - nghĩa là khoảng cách chênh lệch còn nhiều. Hiện nay năng suất các giống lúa từ Viện Lúa ĐBSCL đưa ra có năng suất 6 - 8 tấn/ha, nhưng nông dân thâm canh tốt có thể đạt 9 tấn/ha, nhưng dạng này không nhiều lắm. Theo Tiến sĩ Lê Văn Bảnh, Viện trưởng Viện Lúa ĐBSCL, nông dân phải chọn giống tốt thông qua giống xác nhận để có hạt giống khỏe (không nên dùng lúa thịt làm lúa giống); phải nâng cao trình độ sản xuất. Hiện trình độ sản xuất được cải thiện theo hướng tích cực. Tuy nhiên, một số nông dân vẫn sản xuất theo tập quán nên có thể làm giảm năng suất. Nếu chỉ cần rút khoảng cách chênh lệch năng suất 1 tấn/ha, mỗi năm sản lượng lúa ĐBSCL có thể tăng thêm vài triệu tấn.

* Thay đổi phương thức sản xuất gắn với đầu tư

Hiện nay, năng suất và sản lượng lúa của Việt Nam khá tốt. Song còn một số vấn đề chưa ổn. Vẫn còn tình trạng nông dân trúng mùa, mất giá. Có một điều khá trớ trêu, hiện nay nông dân bán lúa, doanh nghiệp lại mua gạo... Tất nhiên, có nhiều nguyên nhân, trước tiên phương thức sản xuất phải thay đổi. Sản xuất manh mún, nhỏ lẻ... doanh nghiệp không thể ký hợp đồng với từng hộ. Sản xuất nhỏ lẻ thường kéo theo quan niệm trồng lúa để ăn, dư mới bán. Chính vì vậy, việc quy hoạch lại diện tích đất sản xuất lúa theo hướng tập trung, cụ thể đối với từng vùng sinh thái gắn với các giống lúa phù hợp là cấp bách. Một thực tế khác cũng đáng lưu ý, cùng một chất lượng lúa nhưng lúa ở đầu vàm giá cao, khi đi vào trong ngọn giá lại thấp. Đây là chuyện khá bức xúc khi hệ thống giao thông còn nhiều trắc trở. Muốn khắc phục tình trạng này, phải đầu tư cải thiện hệ thống giao thông nông thôn, tạo điều kiện cho nông dân mua bán lúa. Con đường liên kết hợp tác, hình thành vùng sản xuất hàng hóa chuyên canh trở thành xu hướng tích cực để tạo ra sản lượng lớn, chất lượng hàng hóa đồng đều. Từ đó, doanh nghiệp dễ đầu tư gắn với ký kết hợp đồng thu mua. Đây là cách tăng chuỗi giá trị lúa gạo thiết thực. Đặc biệt, Nhà nước phải đầu tư đúng mức để cải thiện quá trình bảo quản (phơi sấy, tồn trữ) sau thu hoạch, hạn chế thất thoát (còn khá cao). Hiện nay, ĐBSCL thiếu kho trữ, cứ lo lúa, gạo xuống chất lượng nên bán vội. Đặc biệt, phải siết lại mối quan hệ bốn nhà, nhất là mối quan hệ giữa nông dân và doanh nghiệp. Dù là vựa lúa của cả nước, nhưng đến nay, ĐBSCL chưa tạo ra thương hiệu cho lúa gạo. Đây là thiệt thòi trong xuất khẩu gạo. Chính vì vậy, khi hình thành vùng sản xuất tập trung sản xuất 1 - 2 giống chủ lực sẽ tạo ra thương hiệu và tạo cơ hội thuận lợi để xuất khẩu gạo - tăng chuỗi giá trị sản xuất gạo.

Một vấn đề đáng chú ý là biến đổi khí hậu ngày càng khốc liệt. Nông dân trồng lúa đối diện với biến đổi khí hậu: ngập mặn, khô hạn, bão lũ thất thường gây ra ngập úng, thời tiết nắng nóng... Những yếu tố này gây bất lợi trong sản xuất nông nghiệp. Lũ lớn sẽ đẩy nước mặn ra xa, ngược lại lũ nhỏ làm nước mặn lấn sâu vào nội đồng. Năm nay lũ nhỏ, nông dân phải gánh hạn cuối vụ. Bộ NN&PTNT và Viện Lúa ĐBSCL đang nghiên cứu sản xuất các giống lúa thích nghi với biến đổi khí hậu (nắng nóng, khô hạn, ngập úng, xâm nhập mặn). Hiện nay, các giống lúa chịu được độ mặn 2 phần ngàn - 3 phần ngàn nhưng nếu mặn gia tăng lên 7 phần ngàn - 8 phần ngàn thì sao? Tiến sĩ Lê Văn Bảnh cho biết: “Viện Lúa ĐBSCL đã chọn khoảng 30 giống lúa có thể chịu được độ mặn 5 phần ngàn - 6 phần ngàn. Ngoài ra, lấy giống lúa bản địa để nghiên cứu sản xuất giống lúa chịu hạn; nghiên cứu các giống lúa nổi tạo ra giống lúa thích nghi với ngập úng... Hiện Viện Lúa ĐBSCL đã sản xuất được số lượng nhỏ. Đề tài này đã được đưa vào nghiên cứu - sản xuất trong nhà lưới và khảo nghiệm tại vùng Kiên Giang, Sóc Trăng, Bạc Liêu. Với mô hình này, vài năm tới Viện Lúa ĐBSCL có thể công bố và đưa ra sản xuất”. Đây là một tín hiệu tốt cho nông dân ĐBSCL.

VĨNH TƯỜNG

Các tin mới:

 

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007 | 2006: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119