Tây Nguyên là vùng nguyên liệu cà phê xuất khẩu lớn nhất nước ta với diện tích hơn 500.000ha. Trong những năm qua, cây cà phê đã góp phần đưa đời sống người dân nơi đây vượt qua nghèo khó, vươn lên làm giàu và từ đó đã góp phần thay đổi bộ mặt Tây Nguyên. Thế nhưng, ngành sản xuất cà phê Tây Nguyên vẫn chưa phát triển bền vững vì còn nhiều vấn nạn khó chữa.

Cứ đến mùa thu hoạch cà phê là Tây Nguyên phải đối mặt với vấn nạn bán non, thu hái cà phê xanh của nhà nông. Thói quen này làm giảm chất lượng cà phê, gây thiệt hại cho các doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu cà phê và thương hiệu cà phê của nước ta. Thế nhưng, hiện các cơ quan chức năng vẫn chưa có giải pháp hữu hiệu để khắc phục vấn nạn này.

Nhà nông và doanh nghiệp đều thiệt…

Có mặt trên những mảnh vườn cà phê Tây Nguyên vào cuối năm 2010, chúng tôi chứng kiến cảnh nhà nông thu hái cả những quả cà phê chín lẫn cà phê xanh. Dọc tuyến quốc lộ 14 đi từ Đắc Nông tới Kon Tum, đâu đâu chúng tôi cũng bắt gặp những cảnh tượng như thế. Thậm chí, có những mảnh vườn cà phê được nhà nông bán non cho thương lái và bị “tuốt sạch” không kể cà phê đã chín hay chưa…

Dù cà phê còn lẫn hơn nửa quả xanh, nhưng người dân huyện Đắk Min (Đắk Nông) vẫn thu hoạch về chế biến

Mấy ngày trước, do thiếu tiền gửi cho con đang học đại học ở TPHCM và để trừ tiền mua phân bón, chị Nguyễn Thị Vân (ở xã Đắk Sắc, huyện Đắk Min, Đắk Nông) đã bán non cả rẫy cà phê cho thương lái. Gia đình chị Vân đã gắn bó với cà phê hơn 10 năm qua nên rất chú trọng đến các khâu chăm sóc vườn cây. Vì vậy, năng suất khá cao, thường đạt 15 - 16 tấn tươi/ha. Mỗi vụ thu hoạch, rẫy cà phê của chị thường đem về 45 - 48 tấn tươi, tương đương với 10 - 11 tấn nhân/năm. Nhưng do phải bán non, người mua cho rằng năng suất rẫy của chị chỉ đạt 13 - 14 tấn/ha, ra giá 4.400 đồng/kg tươi, sau khi khấu trừ chi phí, họ trả chị 580 triệu đồng, ứng trước 400 triệu đồng.

Cũng như hoàn cảnh của chị Vân, vợ chồng anh Trần Thanh Hùng ở xã Ea Nam (huyện Ea H’leo, Đắc Lắc) trồng được hơn 2ha cà phê đang cho thu hoạch năm thứ tư. Cách đó mấy hôm, anh chị phải bán non 1,5ha cà phê để lấy tiền cho 3 con ăn học. Giá cà phê đã thấp lại phải bán non vườn cà phê chưa đến ngày thu hoạch, đó là “thảm cảnh” với không ít người trồng cà phê ở Tây Nguyên, nhất là với những hộ nông dân nghèo, ít vốn.

Ngoài vấn nạn “bán non”, người trồng cà phê Tây Nguyên còn có thói quen thu hái cà phê xanh và đó là nguyên nhân chính làm giảm chất lượng cà phê nước ta. Với tâm lý lo sợ nạn trộm cà phê và đồng thời muốn giảm chi phí công hái, rất nhiều chủ vườn cà phê đã cho “tuốt sạch” một lần cả quả chín lẫn quả xanh - có vườn, lượng quả xanh chiếm đến 60%-70% sản lượng thu hoạch. Anh Cao Thế Thành (ở xã Quảng Tiến, huyện Cư M’Gar, Đắk Lắk) phân trần: “Chúng tôi cũng biết rằng thu hái cà phê xanh sẽ làm giảm chất lượng quả, nhưng không thế thì mất nhiều thời gian để thu hái và còn bị trộm tuốt sạch cả cành”.

Cũng có một thực tế, nông dân vẫn thu hái cà phê xanh vì đợi chín cũng chẳng được lợi hơn. Ông Nguyễn Văn Nam (chủ trang trại cà phê 10ha ở xã Ea Kty, huyện Krông Pắc, Đắk Lắk) tâm sự: “Giá bán cà phê chín cũng đâu có hơn gì cà phê xanh, thà chấp nhận giảm sản lượng còn hơn thuê người canh giữ thêm mấy tháng”.

Giải pháp để phát triển bền vững

Theo ông Nguyễn Văn Sinh, Phó Giám đốc Sở NN-PTNT Đắk Lắk, hái cà phê xanh sẽ làm giảm chất lượng quả vì hương sẽ không thơm, vị sẽ nhạt, nhân không đẹp, không mẩy bóng mà teo tóp và làm giảm sản lượng 10%-15%; khi xuất khẩu sẽ bị khách hàng chê, bị trừ lùi cao (1 tấn mất 50 - 100USD). Hàng năm, cà phê kém chất lượng của Việt Nam bị thải loại trên thị trường chiếm tới gần 80% số lượng bị thải loại của cả thế giới, cho nên tính ra mỗi năm ngành cà phê Việt Nam bị thiệt hại hàng trăm triệu USD. Còn theo tính toán của Bộ NN-PTNT, việc thu hái cà phê xanh sẽ làm ngành cà phê Việt Nam thiệt hại khoảng 100 triệu USD/vụ.

Hiện chỉ có cà phê ủa các doanh nghiệp thuộc các tỉnh Tây Nguyên hoặc doanh nghiệp thành viên của Tổng Công ty Cà phê Việt Nam mới được chứng nhận chất lượng thu hái, tỷ lệ quả chín đồng đều được mua với giá cao hơn.

Cứ đến vụ thu hoạch cà phê, các tỉnh Tây Nguyên lại ban bố hết công văn này đến chỉ thị khác khuyến cáo người người dân không được hái cà phê xanh và nếu ai vi phạm sẽ bị phạt. Nhà nông cũng biết những khuyến cáo đó, nhưng vì sao họ vẫn cứ hái cà phê xanh? Rất đơn giản, hái cà phê xanh thì đỡ bị mất trộm hơn, giảm được công hái, phơi sấy một lúc, tiết kiệm được chi phí và điều quan trọng nhất là vẫn bán được, vẫn có người mua, tuy giá có thấp hơn chút ít, nhưng lại lợi ở nhiều khâu khác... Vì thế cứ tuốt quả xanh đưa về nhà cho chắc, “xanh nhà hơn già đồng”.

Ông Nguyễn Văn Sinh cho rằng, sẽ rất khó nếu chỉ đưa ra những khuyến cáo để người dân không còn bán non và thu hái cà phê xanh. Để phát triển bền vững, ngành sản xuất cà phê ở Tây Nguyên, trước hết chúng ta phải tổ chức lại để các nông hộ sản xuất cà phê đơn lẻ hiện nay đứng vào một tổ chức, từ đó thống nhất được một cách làm (80% sản lượng cà phê Việt Nam hiện nay là do các hộ sản xuất tạo ra). Sau đó, áp dụng tiêu chuẩn 4193-2005 vào xuất khẩu, người sản xuất không bảo đảm tiêu chuẩn đó sẽ không bán được hàng. Đó mới là giải pháp quan trọng để ngăn chặn vấn nạn bán non, thu hái cà phê xanh của người dân Tây Nguyên.

CÔNG HOA

Các tin mới:

 

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007 | 2006: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119