Hàng chục ngàn hécta lúa thu-đông ở ĐBSCL đang bị bệnh vàng lùn và lùn xoắn lá cần tiêu hủy; nạn tôm chết kéo dài làm nhiều cánh đồng bị “vắt kiệt” không ngơi nghỉ, đất bạc màu; hàng loạt nhà máy chế biến “vô tư” thải nước bẩn xuống sông Tiền, sông Hậu… Tất cả đang gióng lên hồi chuông cảnh báo: môi trường ngày càng xấu đi!

Tăng vụ: lợi bất cập hại!

Các biện pháp khai thác tận lực nguồn tài nguyên thiên nhiên nhằm hướng tới tăng vụ, tăng sản lượng… đều có sự trả giá. Từ thập niên 1960, nông dân ĐBSCL tiếp thu cuộc cách mạng xanh, chuyển giao từ nông nghiệp hữu cơ sang vô cơ đã làm tăng năng suất lẫn sản lượng. Từ đó đến nay, hầu như nông dân lệ thuộc vào phân bón vô cơ và các loại nông dược. Dư lượng các chất này vừa hoang phí vừa làm tổn hại môi trường, độc chất tích tụ ngày một nhiều làm lung lay mục tiêu bền vững.

PGS Phạm Văn Kim, Khoa Nông nghiệp, Trường Đại học Cần Thơ cho rằng: “Chuyển nông nghiệp hóa chất sang nông nghiệp hữu cơ là một quan điểm rất cực đoan. Nếu chỉ sử dụng phân hữu cơ và không dùng thuốc trừ sâu trong sản xuất thì khó được nông dân hưởng ứng. Bởi lẽ, nông nghiệp hữu cơ chỉ có thể tồn tại khi có thị trường nông sản hữu cơ với giá đặc biệt cao”.

Khó thuyết phục ở chỗ giá thành nông phẩm trong trường hợp này tăng, trong khi sản lượng giảm và mẫu mã kém hấp dẫn. Các chương trình IPM, ba giảm - ba tăng… là những bước khởi đầu mang lại hiệu quả. Song, làm thế nào để nông dân áp dụng triệt để vẫn là một vấn đề.

Tiến sĩ Nguyễn Hữu Chiếm, Trưởng bộ môn Môi trường – Quản lý tài nguyên thiên nhiên, Trường Đại học Cần Thơ, lo ngại: “Sản xuất nhiều vụ trong năm làm đất bạc màu, lưu tồn hóa chất; nước ô nhiễm - sản lượng tôm cá giảm… Phèn tiềm tàng dưới mặt đất 30 – 50cm… sẽ là bước cản ngại để thực hiện mục tiêu đa dạng hóa sinh học”.

Khắc phục: cách nào?

Hiện tại, nông nghiệp ĐBSCL gặp phải 2 tình huống đối nghịch nhau: Thiếu nước tưới trong mùa khô và dư thừa nước gây ngập lụt trong mùa mưa lũ. Nước tiêu từ ruộng lúa, đất liếp, kinh mương mới đào… là nguồn ô nhiễm khó quản lý.

Tiến sĩ Dương Văn Ni, Viện Nghiên cứu hệ thống canh tác, Trường Đại học Cần Thơ, phân tích: “Chất hòa tan tìm thấy trong các mẫu nước này là các ion gây chua như nhôm, sắt và sulphate; dư lượng của phân bón, thuốc bảo vệ thực vật… Dựa vào kết quả nghiên cứu hệ sinh thái rừng tràm trong 10 năm qua có thể kết luận rằng: Những khó khăn trên được khắc phục bằng cách xây dựng một mô hình nông – lâm – ngư kết hợp”.

Mô hình nông – lâm – ngư kết hợp, đề xuất xây dựng thành các tiểu vùng đê bao hở tùy quy mô diện tích. Trong phạm vi đê bao, chọn vùng trũng hoặc nơi đất kém màu mỡ quy hoạch khu vực trồng tràm, diện tích còn lại là vùng canh tác lúa.

Hệ thống thủy lợi trong tiểu vùng được thiết kế theo một vòng tròn, chảy khép kín từ đất lúa sang rừng tràm (đường tiêu) và ngược lại (đường tưới). Tỷ lệ giữa tràm và lúa tùy thuộc vào nhu cầu nước tưới cần cho sản xuất lúa trong mùa nắng mà rừng tràm cần phải cung ứng. Mùa lũ, nước được đón vào dự trữ trong diện tích trồng tràm (dành tưới lúa trong mùa nắng).

Ưu điểm của mô hình này là nước tiêu ra từ ruộng lúa được bơm bổ sung vào rừng tràm. Ở đó, nước thải nông nghiệp được lọc qua hệ sinh thái rừng tràm và có thể tái sử dụng để tưới lúa. Hệ thống kênh mương đan xen trong rừng tràm là nơi trú ngụ của các loài thủy sản, đồng thời góp phần quan trọng trong phòng chống cháy rừng, bảo vệ an toàn cho các loài động vật dưới tán lá.

HUỲNH LỢI - NGUYỄN NGỌC

Các tin mới:

 

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007 | 2006: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119