Người kỹ sư hết lòng vì nông dân

Nguồn tin: Web Chính Phủ, 31/08/2012
Ngày cập nhật: 4/9/2012

Mặc dù đã ở tuổi 83 song kỹ sư Trần Minh Chánh, nguyên Trại trưởng Trại giống lúa Ma Lâm, huyện Hàm Thuận Bắc, tỉnh Bình Thuận, vẫn miệt mài nghiên cứu tìm các giống lúa mới để bà con nông dân được hưởng những vụ mùa bội thu.

Kỹ sư Trần Minh Chánh nhận Giải thưởng Nhà nước về khoa học công nghệ - Ảnh: VGP/Đỗ Hương

Cả đời gắn bó với cây lúa

Kỹ sư Trần Minh Chánh là học trò của GS Lương Định Của, một trong những nhà nông học hàng đầu Việt Nam. Sau khi tốt nghiệp đại học chuyên ngành nông nghiệp, tháng 11/1975, ông được phân về làm việc tại Ty Nông nghiệp Bình Thuận (sau này là Ty Nông nghiệp Thuận Hải).

Do ảnh hưởng của chiến tranh kéo dài, mặc dù đất nước đã thống nhất nhưng ở nhiều nơi, bà con nông dân vẫn thiếu lương thực trầm trọng. Trong khi đó, tập quán canh tác lâu đời của nông dân là gieo trồng lúa Mùa dài ngày, mỗi năm trồng chỉ được 1 vụ, năng suất thấp, khoảng 2 tấn/ha. Diện tích trồng lúa ngắn ngày gần như không có.

Trước tình hình đó, UBND tỉnh Thuận Hải (nay tách ra thành Ninh Thuận và Bình Thuận) chủ trương phải giải quyết ngay nạn thiếu lương thực trong thời gian ngắn nhất. Trước mắt làm thay đổi tập quán canh tác của người nông dân.

“Canh tác lúc bấy giờ chỉ dựa vào thời tiết nên việc thay đổi này đòi hỏi phải có giống cây trồng ngắn ngày thay thế để làm sao tăng được vụ và năng suất mới thuyết phục được bà con” – kỹ sư Chánh kể.

Và trong thời điểm quan trọng ấy, tháng 3/1976, kỹ sư Trần Minh Chánh được giao trọng trách tìm địa điểm xây dựng trại nghiên cứu nông nghiệp, nơi sẽ cho “ra lò” những giống lúa mới phục vụ cuộc “cách mạng” này. Qua điều tra và quan sát thực địa, ông quyết định chọn xã Ma Lâm, huyện Hàm Thuận (nay là huyện Hàm Thuận Bắc, tỉnh Bình Thuận) làm “đại bản doanh”.

Ngay sau khi thành lập, Trại giống lúa Ma Lâm đã thu thập, nhập nội một số giống lúa ngắn ngày, thời gian canh tác khoảng 90 – 100 ngày như TH30, NN3A, và vận động các huyện đưa vào sản xuất ở các vùng có lượng mưa khá, có nước tưới bổ sung. Tuy nhiên, theo kỹ sư Chánh, những giống lúa ngắn ngày nhập nội thích nghi với các vùng sinh thái còn hạn chế, chịu hạn, chịu phèn kém, dễ nhiễm sâu bệnh và đặc biệt khó nhân rộng được tại các vùng cao, vùng xa. Do đó, việc tạo ra giống lúa mới phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu của địa phương là nhiệm vụ cấp bách.

Nghĩ và bắt tay vào nghiên cứu, từ giống lúa NN3A, kỹ sư Chánh đã chọn ra được giống lúa TH1 (Thuận Hải 1) có thời gian sinh trưởng 90 ngày, năng suất đạt 5 – 6 tấn/ha/vụ, cao hơn giống lúa mùa mà người dân vẫn gieo cấy trên 2 tấn/ha và gieo cấy được 2 vụ/năm. Nhờ đó, bà con nông dân bước đầu đã chủ động được lương thực, chấm dứt việc thiếu ăn.

Quả ngọt

Năm 1981, kỹ sư Trần Minh Chánh được giao giữ trọng trách Trại trưởng Trại giống lúa Ma Lâm. Thành công bước đầu với giống lúa TH1 càng thôi thúc sự say mê, tìm tòi, sáng tạo giống lúa mới trong ông. Trong những năm tiếp theo, lần lượt các giống lúa mới như TH5, TH6, ML24, ML48, LM49... ra đời trong niềm phấn khởi của bà con nông dân.

Kỹ sư Trần Minh Chánh miệt mài nghiên cứu giống lúa mới - Ảnh do gia đình cung cấp

Trong suốt thời gian công tác của mình, kỹ sư Trần Minh Chánh đã nghiên cứu, lai tạo, cho ra đời trên 35 giống lúa. Trong đó, một số giống được Bộ NN&PTNT công nhận là giống quốc gia như TH6, TH28, ML4, ML202 hoặc công nhận giống sản xuất thử như TH41, ML29, ML48, ML107, ML214...

Ông chia sẻ, để tìm ra một giống lúa mới đã khó, việc nhân rộng cho bà con nông dân còn khó hơn nhiều lần. Có những giống mới ông phải kiên trì chờ 2 – 3 năm mới nhận được sự tin tưởng của bà con. Nhưng ông không bao giờ nản chí. Đến nay, các giống lúa do Trại giống lúa Ma Lâm tạo ra chiếm 70 – 80% diện tích gieo trồng lúa toàn tỉnh Bình Thuận.

Ngoài việc cung ứng giống cho sản xuất nông nghiệp trên địa bàn tỉnh, từ năm 1988 đến nay, Trại giống Ma Lâm còn lai tạo tuyển chọn nhiều giống lúa mới cho bà con nông dân các tỉnh duyên hải miền Trung. Trong đó có tỉnh sử dụng giống của Ma Lâm trên 40 – 50% diện tích trồng lúa như Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Định…

Nhờ những thành tích đó, công trình “Lai tạo, chọn lọc các giống lúa mới phù hợp với điều kiện tự nhiên và tập quán canh tác của địa phương và khu vực” của kỹ sư Trần Minh Chánh đã được trao Giải thưởng Nhà nước về khoa học và công nghệ.

Theo đánh giá của Hội đồng xét thưởng, đây là công trình có giá trị về khoa học và công nghệ quan trọng, đã chọn tạo được các giống lúa có đặc tính di truyền ổn định, nâng cao năng suất bình quân của cây lúa tại địa phương lên 50% so với các giống truyền thống. Đặc biệt, cây lúa phù hợp với điều kiện và tập quán sản xuất của địa phương, chất lượng gạo ngon và được lựa chọn làm giống chủ lực trong sản xuất nhiều năm qua.

Các giống lúa do công trình tạo ra làm lợi cho sản xuất trên 100 tỷ đồng/năm, góp phần quan trọng trong việc đảm bảo an ninh lương thực, ổn định kinh tế, xã hội của khu vực. Kết quả nghiên cứu của công trình đã tạo ra bước ngoặt quan trọng đối với các vùng sản xuất lúa trong điều kiện còn nhiều khó khăn về thủy lợi, khả năng đầu tư thâm canh còn thấp.

Năm nay tuy đã ở tuổi 83, kỹ sư Trần Minh Chánh vẫn miệt mài tìm tòi nghiên cứu giống lúa. Còn khi nói về thành tích của mình, ông vẫn rất khiêm tốn: “Tôi chỉ là một kỹ sư bình thường ở địa phương và chỉ mong sao tạo được nhiều giống lúa mới cho bà con nông dân”.

Đỗ Hương