Để ngành hàng cá tra phát triển bền vững

Cá tra là một trong những ngành hàng xuất khẩu quan trọng của nước ta, mỗi năm đem về kim ngạch xuất khẩu hàng tỉ USD. Tuy nhiên, ngành hàng cá tra đang phải đối mặt với nhiều khó khăn do biến đổi khí hậu (BĐKH), biến đổi môi trường, bất lợi của giá cả đầu ra sản phẩm và chi phí sản xuất đầu vào tăng. Để phát triển bền vững ngành hàng cá tra, đòi hỏi các bên có liên quan không chỉ nâng cao hiệu quả sản xuất, chế biến, tiêu thụ sản phẩm mà phải chú ý bảo vệ môi trường và thích ứng với BĐKH.

Khó khăn và thách thức

Hiện nay, sản phẩm cá tra Việt Nam đã được xuất khẩu đến hơn 150 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới, với kim ngạch xuất khẩu đạt hơn 2,4 tỉ USD trong năm vừa qua. Cá tra được nuôi chủ yếu tại vùng ĐBSCL, với diện tích hơn 6.000 ha/năm, sản lượng trên 1,5 triệu tấn. Cá tra nguyên liệu xuất khẩu được nuôi thâm canh trong ao đất và cho ăn bằng thức ăn viên công nghiệp, với quy trình nuôi được quản lý, kiểm soát chặt chẽ nhằm đảm bảo tiêu chuẩn xuất khẩu. Thời gian qua, chuỗi ngành hàng cá tra đã giúp tạo nhiều công ăn việc làm cho người lao động và đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Tuy nhiên, ngành hàng cá tra vẫn còn một số tồn tại hạn chế trong chuỗi sản xuất, chế biến và tiêu thụ sản phẩm cần được cải thiện, nhất là vấn đề bảo vệ môi trường, thích ứng với BĐKH và đáp ứng yêu cầu ngày càng khắt khe của thị trường. Theo Tiến sĩ Phạm Thị Thu Hồng, Phó Tổng thư ký Hiệp hội Cá tra Việt Nam, song hành với các cơ hội và tiềm năng về phát triển thị trường tiêu thụ trong nước và xuất khẩu, ngành hàng cá tra cũng đang đối mặt với nhiều thách thức. Đó là tác động của BĐKH, thời tiết cực đoan và từ các hoạt động phát triển kinh tế của con người làm cho điều tự nhiên và môi trường có sự thay đổi. Đồng thời, nhiều doanh nghiệp và người nuôi cá cũng gặp khó do các chi phí sản xuất đầu vào tăng, nhu cầu vốn tăng, trong khi các tổ chức tín dụng thắt chặt các điều kiện cho vay vốn. Hệ thống cơ sở hạ tầng phục vụ nuôi cá tra còn hạn chế và chưa đồng bộ để đáp ứng yêu cầu bảo vệ môi trường, đặc biệt đối với những hộ nuôi nhỏ lẻ. Việc xử lý chất thải từ ao nuôi chủ yếu là thay nước, sử dụng chế phẩm sinh học, hút bùn định kỳ thường xuyên. Ngành hàng cá tra cũng gặp nhiều thách thức về thị trường, nhất là khi các nước gia tăng rào cản kỹ thuật, đặt ra nhiều tiêu chuẩn và các yêu cầu về lao động, môi trường…

Chế biến cá tra xuất khẩu tại một doanh nghiệp trên địa bàn TP Cần Thơ.

Để phát triển bền vững

Trước những khó khăn và thách thức của ngành cá tra, nhiều ý kiến cho rằng, ngành chức năng cần quan tâm hỗ trợ người dân, doanh nghiệp trong tổ chức lại sản xuất gắn với nhu cầu của thị trường và các yêu cầu về phát triển bền vững. Đặc biệt, cần nghiên cứu, hướng dẫn người dân áp dụng các mô hình, giải pháp nhằm quản lý chặt chẽ các yếu tố đầu vào và đầu ra để giảm phát thải khí nhà kính nhằm bảo vệ môi trường và thích ứng với BĐKH. Đồng thời, sử dụng tiết kiệm các nguồn tài nguyên và khai thác tốt các phế phụ phẩm theo hướng kinh tế tuần hoàn để giảm giá thành sản xuất, nâng cao chất lượng và sức cạnh tranh của sản phẩm trên thị trường. Theo Tiến sĩ Phạm Thị Thu Hồng, để ngành hàng cá tra phát triển bền vững cần chú trọng đến vấn đề bảo vệ môi trường, đặc biệt cần nâng cao trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp và nghiên cứu đưa ra các giải pháp hợp lý, có tính thực tiễn cao để xử lý các chất thải phát sinh trong quá trình nuôi trồng, chế biến cá tra. Áp dụng mô hình xử lý nước thải, chế biến mang lại hiệu quả, tiết kiệm về tiêu thụ năng lượng điện, giảm phát thải, thân thiện môi trường. Đẩy mạnh đầu tư công nghệ chế biến phụ phế phẩm để nâng cao giá trị chuỗi sản phẩm ngành hàng...

Cục Thủy sản thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTN) vừa phối hợp với Sở NN&PTNT TP Cần Thơ và Hiệp hội Cá tra Việt Nam tổ chức Hội thảo “Hợp tác công tư trong chế biến thủy sản - kinh tế tuần hoàn, giảm phát thải chuỗi cá tra tại Việt Nam”. Tại hội thảo này, nhiều đại biểu kiến nghị, tới đây cần đẩy mạnh hợp tác công tư để phát huy tốt các sáng kiến, cách làm hay trong phát triển kinh tế tuần hoàn, giảm phát thải. Tăng cường nghiên cứu, áp dụng khoa học công nghệ để cải tiến các khâu sản xuất giống, nuôi trồng, thu mua và chế biến... nhằm giúp tăng năng suất, hiệu quả sản xuất. Quản lý, khai thác các nguồn phụ phẩm theo hướng kinh tế tuần hoàn để tạo ra giá trị gia tăng cao và giảm phát thải.

Theo ông Đoàn Văn Bảy, cán bộ nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thủy sản II thuộc Bộ NN&PTNT, việc phát thải khí nhà kính không chỉ riêng ở trang trại nuôi cá tra mà nó là một chuỗi từ nuôi, đến các nguyên liệu đầu vào và quá trình chế biến, vận chuyển, tiêu thụ sản phẩm. Do vậy, cần có các nghiên cứu và thúc đẩy sự phối hợp giữa các bên liên quan để cải thiện quy trình kỹ thuật đồng bộ trong toàn chuỗi ngành hàng.

Theo ông Trần Đình Luân, Cục Trưởng Cục Thủy sản, thông qua hợp tác công tư, các bên liên quan đã và đang đẩy mạnh thực hiện các nghiên cứu, thực hiện đổi mới sản xuất và ứng dụng khoa học công nghệ để giúp tăng cao năng suất, hiệu quả sản xuất và giảm phát thải. Đặc biệt, nghiên cứu các công nghệ và giải pháp để khai thác tốt các phụ phẩm, cùng với việc cải tiến các quy trình chính trong sản xuất giống, trong nuôi, thu mua và chế biến... Trong chuỗi ngành hàng thủy sản có rất nhiều mắt xích để chúng ta có thể có những sáng kiến nhằm cải tiến để giảm thấp nhất phát thải. Do vậy, ngành Thủy sản rất quan tâm việc đẩy mạnh hợp tác công tư, huy động sự tham gia các viện, trường, doanh nghiệp, tổ chức trong và ngoài nước để đề xuất các sáng kiến, giải pháp giúp giảm phát thải trong từng khâu và mắt xích của chuỗi ngành hàng. Đồng thời, phối hợp với nhau để giảm phát thải trong lĩnh vực thủy sản được tốt hơn và nhanh nhất. Sự phối hợp này cũng giúp có thêm nguồn thông tin, những định hướng từ trong nước và các thị trường nhập khẩu để kịp thời đổi mới sản xuất, xây dựng thương hiệu, giữ vững uy tín và thị trường xuất khẩu thủy sản của nước ta.

Bài, ảnh: KHÁNH TRUNG

Các tin mới:

Nhấn vào đây để xem các tin trước